สืบสานวิถีชาวนา... "หลองซัง" ประเพณีฉลองเก็บเกี่ยว บ้านหินเกลี้ยง ท่าข้าม สงขลา

 "หลองซัง" หรือ "ฉลองซังข้าว" เป็นประเพณีสำคัญที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนานในชุมชนชาวนาทั่วประเทศไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคใต้ ซึ่งเป็นการแสดงออกถึงความกตัญญูต่อพระแม่โพสพ เทพธิดาแห่งข้าว ผู้เป็นสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์ หลังจากการเก็บเกี่ยวผลผลิตอันเหนื่อยยากตลอดฤดูกาล

สำหรับ บ้านหินเกลี้ยง หมู่ที่ ๖ ตำบลท่าข้าม อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ประเพณี "หลองซัง" ยังคงเป็นกิจกรรมประจำปีที่ชาวบ้านให้ความสำคัญและร่วมแรงร่วมใจกันจัดขึ้นอย่างอบอุ่น โดยในปีพุทธศักราช ๒๕๖๘ นี้ ประเพณี "หลองซัง" ได้ถูกบรรจุเป็นโครงการประจำปีขององค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม (อบต.ท่าข้าม) ซึ่งจัดขึ้น ณ ทุ่งนาหลาต้นโด ในวันจันทร์ที่ ๗ เมษายน พ.ศ. ๒๕๖๘ ที่ผ่านมา

ทุ่งนาหลาต้นโด... มนต์เสน่ห์แห่งการสืบสานประเพณี

ชื่อของทุ่งนาแห่งนี้มีที่มาจาก "หลา" ซึ่งหมายถึงศาลาพักผ่อน และ "ต้นโด" หรือ ต้นประดู่ ขนาดใหญ่อายุหลายร้อยปี ที่ตั้งตระหง่านเป็นสัญลักษณ์และเป็นที่เคารพของชาวบ้าน การเลือกทุ่งนาหลาต้นโดเป็นสถานที่จัดงานจึงเป็นการเชื่อมโยงประเพณีเข้ากับความผูกพันของชุมชนต่อสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์และจิตใจแห่งนี้

กิจกรรมอันเป็นสิริมงคลในช่วงเช้า

เมื่ออรุณรุ่งของวันที่ ๗ เมษายน ๒๕๖๘ มาเยือน ชาวบ้านหินเกลี้ยงต่างพร้อมใจกันเข้าร่วมพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์เพื่อความเป็นสิริมงคล:

• พร้อมกัน ณ หลาต้นประดู่ พิธีสงฆ์ พระฉันเช้า: เริ่มต้นวันด้วยความเป็นสิริมงคลด้วยการทำบุญเลี้ยงพระสงฆ์ ณ บริเวณหลาต้นประดู่ ซึ่งเป็นจุดศูนย์รวมจิตใจของชุมชน
• เริ่มขบวนแห่นมข้าว โดยคณะกลองยาว โบราณสืบทอดกันมาช้านาน: ขบวนแห่นมข้าวอันงดงามเคลื่อนขบวนอย่างช้าๆ พร้อมเสียงกลองยาวที่ดังกึกก้อง สร้างความครึกครื้นและเป็นสัญญาณแห่งการเฉลิมฉลอง
• พิธีทำขวัญข้าว ตามประเพณีโบราณ: ไฮไลท์สำคัญในช่วงเช้าคือพิธีทำขวัญข้าว ซึ่งเป็นการกล่าวบูชาและขอบคุณ พระแม่โพสพ เทพธิดาแห่งความอุดมสมบูรณ์ โดยมีผู้เฒ่าผู้แก่ที่มีความรู้ในพิธีกรรมเป็นผู้นำกล่าวคำบูชาต่อหน้ารูปปั้นพระแม่โพสพที่วางอยู่บนลอมข้าวเล็กๆ ท่ามกลางการเข้าร่วมพิธีอย่างพร้อมเพรียงของชาวบ้าน
• พิธีสงฆ์ พระฉันเพล: หลังจากพิธีแห่นมข้าวมาถึงวัดหินเกลี้ยง ก็ได้มีการถวายภัตตาหารเพลแด่พระสงฆ์ เพื่อความเป็นสิริมงคลและเป็นการทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา
• รับประทานอาหารร่วมกัน: หลังเสร็จสิ้นพิธีทางศาสนา ชาวบ้านและผู้เข้าร่วมงานได้ร่วมรับประทานอาหารกลางวันด้วยกัน เป็นการสร้างความสัมพันธ์อันดีและความสามัคคีในชุมชน

สีสันและความสนุกสนานในยามบ่าย

เมื่อแดดร่มลมตก กิจกรรมที่เต็มไปด้วยความสนุกสนานและการแข่งขันก็ได้เริ่มต้นขึ้นกลางท้องทุ่งนา:

• ลงทะเบียนการประกวด – แข่งขันต่างๆ: ชาวบ้านทุกเพศทุกวัยต่างให้ความสนใจเข้าร่วมการแข่งขันต่างๆ ที่จัดขึ้น
• เริ่มการประกวด – แข่งขัน: บรรยากาศเต็มไปด้วยความคึกคักและเสียงเชียร์จากการแข่งขันหลากหลายประเภท:
  • การแข่งขันว่าว: ทั้งเยาวชนและผู้ใหญ่ต่างนำว่าวหลากสีสันมาประชันกันกลางท้องทุ่ง เป็นภาพที่สวยงามและแสดงถึงภูมิปัญญาพื้นบ้าน
  • การแข่งขันการหุงข้าวด้วยหม้อดินกับเตาฟืน พร้อมทั้งการทำแกงเลียง การปิ้งปลา และการตำน้ำพริก/น้ำชุบ: เป็นการจำลองวิถีชีวิตชาวนาในอดีต และเป็นการแข่งขันที่เน้นทักษะและความร่วมมือ
  • การแข่งขันทิ่มข้าว (ตำข้าวด้วยครกขนาดใหญ่ โดยมีการแบ่งเป็นทีม): กิจกรรมที่ต้องใช้พละกำลังและความสามัคคีในการตำข้าวเปลือกให้เป็นข้าวสาร
  • การขวัดข้าว (หลังจากตำข้าวเสร็จแล้ว ก็จะมีการแข่งขันขวัดข้าว หรือร่อนข้าว เพื่อเป็นการแยกข้าวสารออกมาจากเปลือกข้าวหลังจากตำแล้ว): เป็นขั้นตอนสำคัญในการทำข้าว และเป็นการแข่งขันที่ต้องใช้ความชำนาญ
  • การแข่งขันทูนข้าว (โดยการนำข้าวสารที่ได้แล้ว มาทูน และเดินวนรอบในระยะที่กำหนด ในแต่ละทีมจะมีผู้เล่นจำนวนที่เท่ากัน ผลัดกันทูนจนครบทุกคน): การแข่งขันที่ต้องอาศัยความสมดุลและความคล่องแคล่ว เราเรียกกิจกรรมนี้ว่า "วิ่งผลัดทูนข้าว"
• กรรมการให้คะแนนและตัดสินการประกวดข้าวพันธุ์พื้นเมือง: นอกจากการแข่งขันแล้ว ยังมีการให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์ข้าวพันธุ์พื้นเมือง โดยมีการประกวดและให้คะแนนเพื่อส่งเสริมการปลูกข้าวพันธุ์ดั้งเดิม

ความสุขและความบันเทิงในยามค่ำคืน

เมื่อตะวันลับฟ้า ความสนุกสนานยังคงดำเนินต่อไปภายใต้แสงจันทร์กลางท้องทุ่งนา:

• พิธีเปิด: เป็นการสรุปผลการจัดงานและกล่าวขอบคุณผู้ที่มีส่วนร่วม
• กล่าวรายงานผลการจัดงานโดยผู้ใหญ่บ้าน หมู่ ๖: ผู้ใหญ่บ้านเป็นตัวแทนชุมชนกล่าวรายงานผลการจัดงานและความสำเร็จของการจัดกิจกรรม
• กล่าวเปิดงานโดยนายกองค์การบริหารส่วนตำบลท่าข้าม: นายก อบต.ท่าข้าม ให้เกียรติกล่าวเปิดงานกิจกรรมสังสรรค์ในยามค่ำคืน
• มอบรางวัลการประกวดแข่งขัน: เป็นการเชิดชูและให้กำลังใจผู้ชนะในการแข่งขันต่างๆ
• กิจกรรมสังสรรค์สามัคคี “รำวงหลองซัง”: ปิดท้ายวันด้วยกิจกรรมรำวงพื้นบ้าน "รำวงหลองซัง" ที่เปิดโอกาสให้ทุกคนได้ร่วมสนุกสนานและสร้างความสามัคคีกันอย่างอบอุ่น พร้อมด้วย...
• ดนตรีโฟล์คซอง บรรยากาศกลางท้องทุ่งนา: เสียงเพลงโฟล์คซองที่ขับกล่อมเคล้าเสียงลมกลางทุ่งนา สร้างบรรยากาศที่ผ่อนคลายและเป็นกันเอง
• ฉายหนัง (หนังกลางแปลง): ปิดท้ายค่ำคืนแห่งการเฉลิมฉลองด้วยความบันเทิงจากหนังกลางแปลง ที่เป็นความทรงจำร่วมกันของคนในชุมชน

สามารถกดดูคลิปบรรยากาศงาน "โครงการฉลองซังข้าว" ประจำปี ๒๕๖๘ ข้างล่างนี้ครับ